نمکدان(دوز توربا) قشقایی
شاید تا به حال به دست بافته ای به عنوان نمکدان در زندگی عشایری بر
نخورده باشید. نمکدان یا در اصطلاح محلی قشقایی (دوز توربا)توسط زنان عشایر و با
استفاده از نخ های پشمی رنگ شده بافته می شود و شکل آن به صورت یک مستطیل و یک
مربع روی هم سوار شده است که اندازه مستطیل بزرگتر و مربع کوچکتر می باشد و از
مربع کوچک به عنوان دهانه این نمکدان استفاده می گردد. دادن نمک به گوسفندان دلایل
خاصی برای خود دارد.
مدارس عشایری و چادر سفید مدرسه در دوران قاجار
وجود مدرسه عشایری (مکتب خانه) در ایلات و عشایر سابقه طولانی دارد. در کتاب «یادمانده‌ها» نوشته محمدحسین قشقایی به سابقه طولانی وجود مدارس عشایری در دوران ایلخانی صولت‌الدوله قشقایی و برپایی چادر سفید به عنوان چادر مدرسه، در کنار سیاه چادرهای عشایر اشاره شده است. وی می‌نویسد: «در ایل قشقایی [در دوران صولت‌الدوله] هر بُنکو (شامل سی چهل خانوار که با هم نسبت خویشاوندی داشتند) یک معلم داشت که حقوق او به صورت مشترک پرداخت می‌شد. مطمئناً در آن‌زمان باسوادانِ ایلِ در حالِ کوچ، بسیار زیادتر از اهالی دهات بودند. صولت‌الدّوله سعی داشت که بچه‌ها و جوانان قشقایی باسواد شوند. او همواره کلانتران و روسای بنکوها را به گرفتن معلم و باسواد کردن فرزندانشان تشویق می‌کرد.»
محمد بهمن‌بیگی
محمد بهمن‌بیگی : تولد ۱۲۹۸ - درگذشت ۱۱ اردیبهشت ۱۳۸۹) نویسنده ایرانی و بنیان گذار آموزش و پروش عشایری در ایران بود.)
وی در ایل قشقایی در منطقه‌ای بین شهرک‌های خنج و فیروزآباد در استان
فارس به دنیا آمد. پس از
پایان دورهٔ
کارشناسی حقوق در دانشگاه تهران، در راستای سیاست‌های دولتِ وقت و با پیوستن به اصل چهار ترومن،
در زمینه برپایی مدرسه‌های سیّار برای بچه‌های ایل شروع به فعالیت کرد. او توانست
دختران عشایری را نیز به مدرسه‌های سیّار جلب کند و نخستین مرکز تربیت معلم عشایری
را بنیان نهد. او تجربه‌های آموزشیِ خود را در چند کتاب در قالب داستان نوشته‌است.
منبع مطلب از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
اگرچه در سطح شهرهای بزرگ کشور، مراکز علمی نظیر دارالفنون و مدرسه‌های
«میرزا حسن
تبریزی» معروف به «رشدیه» (سال ۱۲۶۰ شمسی)
تاسیس شده بود که به خاطر برپایی آنها از سوی افراد خیر و نیکوکار و تامین مخارج
از محل هدایا و موقوفات و ماهیانه دانش آموزان، «مدارس ملی» نامیده می شده است،
اما در مقابل این مدارس، در سالهای بعد، به خصوص بعد از تصویب قانون فرهنگ در ۱۲۹۰ شمسی، به تدریج «مدارس دولتی»
نیز در کشور شکل گرفتند. بعد از کودتای ۱۲۹۹ شمسی، توسعه مدارس دولتی توسط رضا شاه شدت گرفت و
جهت تاسیس مدارس دولتی به خصوص در نواحی مرزی از سوی دولت نظامی پهلوی دستور ویژه‌ای
صادر میشود.
قلوب پاک و بی آلآیش قشقایی ها با ائمه اطهار (ع) پیوندی دیرینه دارند .به همین خاطر سرور وسالار شهیدان حضرت حسین ابن علی (ع) در نزد مردم ایل از مقام ومنزلت زیادی برخوردار بوده و ایام منسوب به آن حضرت شور و حرارت ویژه ای در ایل بوجود می آید. شور و علاقه پاک وبی رنک وریای مردم ایل به قهرمان کربلا بمراتب از شهر نشینان بیشتر بوده و برای ادای احترام به شهدای کربلا در روزهای سوگواری نه تنها کارهای جمعی بلکه کارهای ضروری هم تعطیل میشود.
مردم ایل از پوست گوسفند به عنوان ظروف و کارهای دیگراستفاده می‌کنند. مواردی که درآن ازپوست گوسفنداستفاده میشود مثل مشک آب، خیگ روغن،
خیگ ماستینه وکیسهٔ حبوبات ومشک دوغ زنی استفاده می‌کنند. برای تهیهٔ مشک
آب پس از تمیز کردن پوست و دوختن قسمت‌های مورد نیاز آن سپس در جفت یا پوست
بلوط خیسانده تامحکم شود و بوی آن گرفته شود. برای تهیه مشک دوغ زنی که
سخت‌تر از مشک آب است پس ازتمیزکردن موهای آن، سپس آن رادرآب نمک ودوغ
میخوابانندوسپس کم‌کم لایهٔ روی آن را می‌تراشند وآن را دود می‌دهند.
